Η ανεπάρκεια σιδήρου είναι η πιο συχνή ανεπάρκεια θρεπτικού συστατικού ανά τον κόσμο - υπολογίζεται ότι περίπου το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από σιδηροπενία. Στην Αμερική περίπου το 10% των παιδιών 12-36 μηνών έχει σιδηροπενία, και το 30% αυτών των παιδιών έχει ήδη σιδηροπενική αναιμία.
Ο λόγος που το πρόβλημα είναι τόσο συχνό στα παιδιά είναι πως η απαραίτητη ποσότητα απορροφούμενου σιδήρου την ημέρα είναι 1mg προκειμένου ένα παιδί να περάσει από την συνολική ποσότητα σιδήρου του νεογνού (0.5gr συνολικά) σε αυτήν του ενήλικα (5gr, δηλαδή δεκαπλάσια). Μιας και μόνο το 10% του σιδήρου που λαμβάνουμε με την τροφή απορροφάται, ένα παιδί πρέπει να τρώει περίπου 8-10mg ημερησίως. Το γάλα (τόσο το μητρικό όσο και το αγελαδινό) περιέχει 1mg ανά λίτρο - αυτό από μόνο του δείχνει πού βρίσκεται το πρόβλημα. Σημειώστε πως τα παιδιά που θηλάζουν έχουν ένα μικρό πλεονέκτημα, καθώς απορροφούν διπλάσια ή τριπλάσια ποσότητα του σιδήρου που παίρνουν με το γάλα τους.
Τα περισσότερα παιδιά με σιδηροπενική αναιμία παραμένουν ασυμπτωματικά, και ανιχνεύονται στον ενδεδειγμένο πλέον αιματολογικό έλεγχο στους 12 μήνες της ζωής. Από τα παιδιά που έχουν συμπτώματα, η ωχρότητα (“χλωμό παιδί”) είναι το πιο συχνό, αν και δεν εμφανίζεται πριν η αναιμία να έχει ήδη προχωρήσει. Ο λόγος που κάποιοι γονείς “χάνουν” το σύμπτωμα είναι η βραδύτητα με την οποία εγκαθίσταται η ωχρότητα (μήνες) - ένας φίλος ή συγγενής που έχει καιρό να δει το παιδί θα διαπιστώσει τη διαφορά ευκολότερα. Αν η αναιμία γίνει σοβαρή τότε ευερεθιστότητα, ανορεξία, λίθαργος, καρδιακά φυσίματα υπερδυναμικής κυκλοφορίας (ως και καρδιακή ανεπάρκεια) μπορεί να εμφανιστούν.
Η σιδηροπενία, εκτός από την αναιμία μπορεί να προκαλέσει κι άλλα συμπτώματα, όπως νοητικές διαταραχές, κινητικά προβλήματα (πριν ακόμα εμφανιστεί η αναιμία). Η πίκα (pica) δηλαδή η επιθυμία να φάει το παιδί μη βρώσιμα πράγματα και η παγοφαγία (η επιθυμία να φάει πάγο) μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα σιδηροπενίας (αν και η πίκα είναι φυσιολογική ως τα 3 έτη περίπου).
Ο σίδηρος εξαντλείται από το σώμα με προβλέψιμη σειρά. Πρώτα “αδειάζουν” οι αποθήκες του σώματος - αυτό αντικατοπτρίζεται στην Φερριτίνη. Μετά “πέφτουν” τα επίπεδα σιδήρου στο αίμα ενώ κάποιοι δείκτες ακόμα μεταβάλλονται (τρανσφερίνη μειώνεται, και η TIBC αυξάνεται). Όταν ο διαθέσιμος σίδηρος μειωθεί αρκετά η παραγωγή αιμοσφαιρίνης μειώνεται και μπαίνουμε πλέον στην σιδηροπενική αναιμία. Διάφορα εργαστηριακά χαρακτηριστικά από την γενική αίματος μπορούν να βοηθήσουν τον γιατρό σας στην σωστή διάγνωση. Σε κάθε περίπτωση αναιμίας πάντως πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες εξετάσεις προκειμένου να αποκλειστούν άλλα αίτια αναιμίας πέραν της συνήθους σιδηροπενικής αναιμίας.
Ο τρόπος πρόληψης της σιδηροπενικής αναιμίας είναι να ακολουθούμε μια σειρά από συστάσεις:
- Προσθήκη στην διατροφή του βρέφους ρυζάλευρου ενισχυμένου με σίδηρο στους 4-6 μήνες.
- Βρέφη που δεν θηλάζουν πρέπει να λαμβάνουν το πολύ 600-750 ml (20-24 oz) ανά ημέρα βρεφικό γάλα ενισχυμένο με σίδηρο. Ο περιορισμός αυτός στην ποσότητα του αγελαδινού γάλακτος ενθαρρύνει την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σίδηρο, και προστατεύει από την απώλεια αίματος λόγω εντεροπάθειας οφειλόμενης στο αγελαδινό γάλα.
- Έλεγχος στους 12 μήνες (ή νωρίτερα αν υπάρχει υποψία).
Η θεραπεία της σιδηροπενικής αναιμίας συνήθως γίνεται με:
- Χορήγηση αλάτων σιδήρου από του στόματος, και είναι κατά κανόνα αποτελεσματικότατη (και φθηνή). Δεν υπάρχει απόδειξη ότι η προσθήκη οποιουδήποτε άλλου συστατικού ή βιταμίνης (πχ βιταμίνη C) βοηθά στην απορρόφηση του σιδήρου. Εκτός από την “περίεργη” (μεταλλική…) γεύση του φαρμάκου, τα μικρά παιδιά δεν έχουν γαστρεντερικές διαταραχές, αντίθετα με τους ενήλικες και τα μεγάλα παιδιά που μπορεί να παραπονεθούν για ενοχλήσεις.
- Περιορισμό του αγελαδινού γάλακτος στις προαναφερθείσες ποσότητες.
Ο εργαστηριακός επανέλεγχος εξαρτάται από την βαρύτητα της αναιμίας. Στην ήπια αναιμία επανελέγχουμε μια γενική αίματος 1 μήνα μετά για να δούμε την αιμοσφαιρίνη να ανεβαίνει (1-2 gr/dL άνοδος). Στις βαρύτερες περιπτώσεις κάνουμε έναν έλεγχο για την άνοδο των δικτυοερυθροκυττάρων 2-3 ημέρες μετά την πρώτη δόση, και μετά στον ένα μήνα. Η θεραπεία πρέπει να συνεχίζεται για τουλάχιστον άλλες 8 εβδομάδες μετά την ομαλοποίηση των εργαστηριακών τιμών. Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται επανέλεγχος της φερριτίνης, οι περισσότεροι παιδίατροι όμως ελέγχουν την τιμή της.
Πηγή: Nelson’s Pediatrics 19th edition (2013)
Εργαλεία 
