Το βρέφος συνδέεται με το πρόσωπο που το φροντίζει από τη στιγμή της γέννησής του, το οποίο συνήθως είναι η βιολογική του μητέρα. Η προσκόλληση αυτή στο πρόσωπο της μητέρας εμφανίζεται με εκφράσεις ευχάριστων συναισθημάτων, όπως είναι τα χαμόγελα, η παρακολούθηση με τα μάτια και η αυξημένη φωνοποίηση.

Η ανάπτυξη της συμπεριφοράς της προσκόλλησης ενισχύεται (ή όχι) από τις απαντήσεις της μητέρας στα κοινωνικά διαβήματα του παιδιού. Από έρευνες των ψυχιάτρων Ρενέ Σπίτζ και Τζων Μπόολμπυ, έχει αποδειχθεί ότι έχει τεράστια σημασία για την συναισθηματική εξέλιξη του ατόμου ο υγιής δεσμός με ένα πρόσωπο κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής. Αυτός ο πρώτος δεσμός, είναι που θα διαμορφώσει το είδος και την ποιότητα όλων των επόμενων σχέσεων που θα αναπτύξει το παιδί στην υπόλοιπη ζωή του. 

Φόβος των ξένων

Γύρω στους 7-8 μήνες, παρατηρείται μια νέα συναισθηματική αντίδραση που ονομάζεται φόβος των ξένων. Συγκεκριμένα, το μωρό αντιδρά με κλάμα φόβου στη θέα ενός ξένου προσώπου και μπορεί να αποστρέψει και το βλέμμα του. Αυτό σημαίνει ότι πλέον αναγνωρίζει το πρόσωπο της μητέρας του. Την ίδια εποχή εμφανίζεται και μια φυσιολογική εκδήλωση άγχους, το άγχος αποχωρισμού όταν το αφήνει η μητέρα του μόνο του. Το παιδί εκφράζεται με κλάμα αγωνίας και αναζητά τη μητέρα του με το βλέμμα ή την κίνηση. Οι απελπισμένες αυτές εκφράσεις μπορεί να συνεχίζονται για αρκετό χρονικό διάστημα. Το άγχος αυτό έχει ανοδική πορεία με κορύφωση στο διάστημα μεταξύ 13ου και 18ου μήνα, μετά τον οποίο αρχίζει να ελαττώνεται σταδιακά. Στο τέλος του δεύτερου χρόνου, το παιδί καταφέρνει να απομακρυνθεί πραγματικά από τη μητέρα και να εξερευνά ελεύθερα και χωρίς άγχος το περιβάλλον. Αυτό συνδέεται και με το γεγονός ότι κατανοεί πια την μονιμότητα των αντικειμένων και των προσώπων, ακόμα κι όταν αυτά απουσιάζουν. 

Διαδικασία αποχωρισμού

Η διαδικασία αποχωρισμού είναι μια διαδικασία ατομικοποίησης, χάρη στην οποία το παιδί ανακαλύπτει ταυτοχρόνως, την αυτόνομη ύπαρξη των άλλων ατόμων και την αυτόνομη δική του ύπαρξη. Συνειδητοποιεί τότε, για πρώτη φορά, την εξάρτησή του από το πρόσωπο της μητέρας, αλλά και την πιθανότητα απώλειάς της. Η περίοδος αυτή, θεωρείται ως μια βασική στιγμή οργάνωσης του ψυχισμού και της ανάπτυξης του παιδιού.

Η διαδικασία του αποχωρισμού είναι, επίσης, μια έντονη περίοδος και στη ζωή των γονιών, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονα συναισθήματα όπως: άγχος, ενοχή, ανασφάλεια και φόβο. Σε περιπτώσεις όπου πρέπει να λείψουν και οι δύο από το σπίτι και πρέπει να αφήσουν το μωρό σε κάποιο άλλο άτομο, οι γονείς φοβούνται ότι το παιδί δεν θα 'χει την κατάλληλη φροντίδα, νιώθουν τύψεις που το άφησαν και ανησυχούν για τυχόν ψυχικά τραύματα που μπορεί να προκαλέσει αυτό στο παιδί. Ο αποχωρισμός αυτός δηλαδή, μπορεί να είναι χειρότερος για τους γονείς παρά για το παιδί. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει και οι ίδιοι να προετοιμαστούν για την αντιμετώπιση του νέου αυτού σταδίου της οικογενειακής ζωής, να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους, να συζητήσουν μεταξύ τους και γενικότερα να προσαρμοστούν οι ίδιοι στην ιδέα του αποχωρισμού.

Έχοντας επίγνωση λοιπόν οι γονείς και των δικών τους συναισθημάτων αλλά και του παιδιού, μπορούν να μειώσουν το άγχος του αποχωρισμού στο παιδί με τους εξής τρόπους: 

• Ασφαλής δεσμός με τη μητέρα

Αρχικά θα πρέπει να εγκατασταθεί ασφαλής δεσμός με τη μητέρα. Αυτό θα γίνει όταν το παιδί καταλάβει ότι κάθε φορά που φεύγει η μητέρα του, μετά ξαναγυρίζει και ότι στο διάστημα αυτό το σκέφτεται και το αγαπάει. Σ' αυτό βοηθάει η σταδιακή εξοικείωση σε στιγμές μακριά από τους γονείς, όταν π.χ. τη φροντίδα αναλαμβάνει η γιαγιά ή κάποιο άλλο φιλικό πρόσωπο. Με αυτούς τους μικρούς αποχωρισμούς το παιδί μαθαίνει ότι παρ' όλο που δε βλέπει τους γονείς του, εκείνοι υπάρχουν και θα επιστρέψουν. Επιπλέον, όσο αυξάνονται οι κοινωνικές επαφές που αναπτύσσει το παιδί εντός και εκτός σπιτιού, τόσο μειώνεται το άγχος προς τα ξένα πρόσωπα που εκδηλώνει.

• Ενημερώστε το παιδί κάθε φορά που θα λείψετε

Είναι σημαντικό να μιλάνε οι γονείς στα παιδιά και να τα ενημερώνουν κάθε φορά που θα λείψουν, διαβεβαιώνοντάς τα ότι θα τα σκέφτονται και ότι θα επιστρέψουν. Ακόμη κι αν τα παιδιά είναι μικρά και δε μιλάνε, είναι καλό να εξοικειώνονται με τα νέα δεδομένα π.χ. το όνομα του ατόμου που θα τα φυλάξει.

• Παραμείνετε για λίγο με το παιδί και το άτομο που θα το φυλάξει πριν φύγετε

Είναι απαραίτητο όταν έρθει το καινούριο άτομο που θα φυλάξει το παιδί να είναι παρούσα η μητέρα και να παραμείνει στο χώρο μαζί του για λίγη ώρα, έτσι ώστε να νιώσει το παιδί ότι η μητέρα του εμπιστεύεται αυτό το άτομο. 

• Αποχαιρετήστε το παιδί πριν φύγετε

Ο αποχωρισμός σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να γίνεται κρυφά ή όταν το παιδί κοιμάται. Αντιθέτως, οι γονείς θα πρέπει να το αποχαιρετήσουν αποφασιστικά και να του επιβεβαιώσουν ότι θα το σκέφτονται και ότι θα επιστρέψουν. Επίσης, δε θα πρέπει να παρατείνεται ο χρόνος αποχαιρετισμού και να δραματοποιείται το γεγονός ότι το παιδί κλαίει, όσο κι αν αυτό στεναχωρεί τους γονείς. Θα πρέπει να απομακρυνθούν δείχνοντάς του εμπιστοσύνη ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τη νέα αυτή κατάσταση.

Τέλος το σημαντικότερο είναι να κατανοήσουν οι γονείς, ότι ο αποχωρισμός είναι  ένα φυσιολογικό στάδιο, που βοηθάει το παιδί να ωριμάσει και να ανεξαρτητοποιηθεί, και ότι παίζει σημαντικό ρόλο η εμπιστοσύνη που θα δείξουν στο παιδί, αλλά και η αναγνώριση και διαχείριση των δικών τους συναισθημάτων. Ισχύει άλλωστε ότι, «πίσω από ένα παιδί με άγχος αποχωρισμού κρύβεται ένας γονιός με άγχος αποχωρισμού», ο οποίος έχει να αντιμετωπίσει τα δικά του συναισθήματα, που εγείρονται στη φάση αυτή, τα οποία πιθανόν να συνδέονται με δικές του οικογενειακές εμπειρίες.