Η Άνοιξη και οι αλλεργίες της

Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε,
κι όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε.

Αυτά έχει πει ο Ποιητής για την άνοιξη (Δ. Σολωμός : Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Β), που για αλλεργικά άτομα η λέξη «άρματα» θα μπορούσε να σημαίνει γύρεις, που ενώ ευωδιάζουν και είναι τόσο ευχάριστες για άλλα άτομα, για τους αλλεργικούς είναι ... πρόβλημα, διότι προκαλούν συμπτώματα, από τα οποία οι άνθρωποι αυτοί υποφέρουν, και σε σημαντικό μάλιστα βαθμό. Και είναι μεγάλο το ποσοστό των ασθενών που υποφέρει, αφού ένα στα τέσσερα ή πέντε άτομα είναι αλλεργικά.

Γύρη

Η γύρη υπάρχει σε όλα τα άνθη, εντοπίζεται στους στήμονες, και γονιμοποιεί τα ωάρια του υπέρου. Δηλ. η γύρη είναι το άρρεν και ο ύπερος το θήλυ στοιχείο για την γονιμοποίηση, και την περαιτέρω καρποφορία των φυτών. Η απελευθέρωση των γύρεων συμβαίνει ορισμένες εποχές του έτους, ανάλογα με το είδος του φυτού, αλλά η πλειονότητα των φυτών ανθοφορεί την άνοιξη. Την εποχή της γυρεοφορίας, παράγεται και το νέκταρ, με το οποίο τρέφονται τα έντομα. Καθώς τα έντομα τρυγούν το νέκταρ από άνθος σε άνθος, μεταφέρουν και την γύρη. Έτσι, γίνεται η γονιμοποίηση. Το ίδιο συμβαίνει και όταν ο άνεμος μεταφέρει τις διάφορες γύρεις.

Με τον άνεμο «παρασύρονται» μικρού μέγεθος κόκκοι, διότι είναι ελαφρείς, ενώ οι βαρύτεροι πάνε από λουλούδι σε λουλούδι με τα έντομα. Τα φυτά, επομένως, βάσει του τρόπου γονιμοποιήσεως, χωρίζονται σε εντομόγαμα και ανεμόγαμα, και οι γύρεις τους σε εντομόφιλες και ανεμόφιλες. Οι ανεμόφιλες γύρεις, με δυνατούς ανέμους, μπο-ρεί να βρεθούν πολλά χιλιόμετρα μακριά (περίπου 200! καμιά φορά), και προκαλούν συμπτώματα αλλεργίας, σε ευαισθητοποιημένα άτομα, επειδή το μικρό μέγεθος των γυρεοκόκκων διευκολύνει την εισπνοή τους. Σε αντίθεση με τις ελαφρού βάρους γύρεις, οι βαριές και μεγάλες σε μέγεθος, οι εντομόφιλες, δεν προκαλούν συμπτώματα, αφού δεν εισπνέονται. Οι εξαιρέσεις, πάντα υπάρχουν, και επιτείνουν τον κανόνα, όπως, κηπουροί και εργαζόμενοι σε ανθοπωλεία.

Η γυρεοφορία είναι κυρίως ανοιξιάτικο φαινόμενο, αλλά εξαρτάται από την γεωγραφική θέση της περιοχής, δηλ. το κλίμα της. Διαφορετικά φυτά (άρα και γύρεις) υπάρχουν σε ψυχρά κλίματα (βόρεια, ορεινά) και άλλα σε νότια, πεδινά ή παραθαλάσσια μέρη. Οι κλιματολογικές συνθήκες, επιπλέον, καθορίζουν και το χρονικό διάστημα της ανθοφορίας. Στην χώρα μας, «ο ανοιξιάτικος χειμώνας του 2007» είχε ως αποτέλεσμα παρατεταμένη ανθοφορία και πολλά έντομα που δεν έπεσαν σε χειμερία νάρκη. 

Γενικά, οι κλιματολογικές συνθήκες στην Ελλάδα, ευνοούν την παρουσία των εξής φυτών των οποίων η γύρη είναι ανεμόφιλος:

• δέντρα (ελιά, ακακία, λεύκα, κυπαρίσσι κ.α.)
• αγρωστώδη (άγρια δημητριακά), χορτάρια,
  γρασίδια, γκαζόν, «αγριάδα»,
• ζιζάνια, αγριόχορτα, θάμνοι, αγριοβότανα

Τους μήνες Απρίλιο και Μάιο υποφέρει η μεγάλη μάζα των αλλεργικών, λόγω της έντονης γυρεοφορίας, κυρίως τα αγρωστωδών και της ελιάς (2/3 και 6/10, αντιστοίχως, των ασθενών). Ενώ τα ζιζάνια προκαλούν συμπτώματα μετά το καλοκαίρι, το αγριόχορτο περδικάκι μπορεί να ενοχλεί όλο σχεδόν τον χρόνο, εκτός από Δεκέμβριο και Ιανουάριο, σε ορισμένα μέρη. Το περδικάκι, είδος άγριου βασιλικού, «βασανίζει» περίπου 4 στα 10 αλλεργικά άτομα, είναι παντού, εφ’ όσον υπάρχει υγρασία, στους τοίχους (πολύ χαρακτηριστικά), τα πλακόστρωτα, σε ερειπωμένα και γκρεμισμένα σπίτια, κ.α. Το περδικάκι έχει πολλά ονόματα, σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως: περδικούλι, ελξίνη, νεροπλύτα, ζαροφλίκι κολιτσάνι, κα, και αναφέρεται επίσης ως παρθενούλι επειδή έχει ... στολίσει, ακόμη και, τον Παρθενώνα!

Συμπτώματα

Τα βασανιστικά συμπτώματα, από την έκθεση στις γύρεις, παρουσιάζονται στα μάτια (ερυθρότητα, κνησμός, δάκρυα), αλλά, πρωτίστως στην μύτη, όπου πολύ χαρακτηριστικά υπάρχει κνησμός (φαγούρα), και το πλέον τυπικό σύμπτωμα: τα πολλαπλά πρωινά φτερνίσματα. Η συνύπαρξη άσθματος, πολύ συχνά επιπλέκει την αλλεργία της άνοιξης.

Πρόληψη

Η πρόληψη αποτελεί τον κύριο άξονα της θεραπείας. Έτσι, μόνον, δεν επέρχεται εκ νέου ενεργοποίηση των αλλεργικών συμπτωμάτων. Βασικά, ο ίδιος ο ασθενής γνωρίζει, πολλές φορές, την εποχή που κυρίως υποφέρει ή έχει παρατηρήσει ότι όταν πάει στον κάμπο και είναι ανθισμένες οι ελιές «φτερνίζεται σαν τρελός». Σε αυτή την περίπτωση, λαμβάνονται μέτρα «αυτοπροστασίας».

Γενικά μέτρα, που προτείνονται, όταν η γυρεοφορία είναι σε έξαρση είναι:

• Παραμονή μέσα στο σπίτι, με κλειστά παράθυρα, τις «ώρες αιχμής», όταν δηλ. η ατμόσφαιρα είναι «φορτωμένη» με γύρεις (πρακτικά 08:00 και 20:00).
• Αποφυγή περιπάτων τις «ώρες αιχμής», καθώς επίσης όταν φυσάνε ισχυροί άνεμοι.
• Διαδρομές – ταξίδια με αυτοκίνητο με κλειστά παράθυρα.
• Χρήση συστήματος κλιματισμού (air condition) και στο σπίτι και στο αυτοκίνητο.
• Επιστρέφοντας στο σπίτι, λούσιμο και πλύσιμο, ενώ τα ενδύματα δεν αφήνονται στο υπνοδωμάτιο.

Θεραπεία

Η θεραπεία περιλαμβάνει, πρώτα από όλα, την πρόληψη. Πρόληψη σημαίνει αποφυγή του αιτίου που προκαλεί συμπτώματα. Εδώ, όμως, το πρόβλημα είναι το εφικτόν ή μη, δηλ. δεν είναι τόσο εύκολο να παύσει η έκθεση στα αντιγόνα των γύρεων. Ορισμένα φάρμακα (π.χ. αντιισταμινικά) προσφέρουν ανακούφιση. Σήμερα, με την εξέλιξη των γνώσεων όσον αφορά το ανοσολογικό υπόστρωμα της αλλεργίας, ειδικές θεραπευτικές μέθοδοι έχουν επινοηθεί. Έτσι, η χορήγηση ειδικών αντισωμάτων ή η ανοσοθεραπεία έχουν αλλάξει ριζικά την ποιότητα ζωής των αλλεργικών ασθενών. Η ανοσοθεραπεία, μάλιστα, έχει ως αποτέλεσμα την απευαισθητοποίηση και, συνεπώς, την παύση των φαινομένων της αλλεργίας. Τα πολύ καλά αποτελέσματά της είναι, όπως είναι εύλογο, πολύ ενθαρρυντικά, επίσης.

Για τα άτομα, λοιπόν, με αλλεργίες, η άνοιξη είναι πρόβλημα. Το πρόβλημα, όμως, έχει λύσεις, για την ανακούφιση των ασθενών αυτών. Και οι λύσεις έρχονται από την ιατρική συμβουλή και, ακολούθως, την ενδεδειγμένη θεραπεία που θα καθορίσει ο γιατρός.