Τηλεφωνεί μητέρα για να ρωτήσει πώς να μιλήσει στα παιδιά της για το επερχόμενο διαζύγιο από το σύζυγό της. Ο γάμος γενικά ήταν ήρεμος, χωρίς εντάσεις. Πριν από 3 μήνες όμως ξεκίνησαν κάποιοι τσακωμοί για οικονομικά θέματα και η μητέρα έδιωξε από το σπίτι τον πατέρα. Από τότε ο πατέρας έγινε πολύ επιθετικός, δεν ασχολείται με τα παιδιά, δε δίνει ούτε χρήματα. Τα παιδιά, στα οποία δεν έχει δοθεί καμία εξήγηση, κλαίνε και αντιδρούν άσχημα.
Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι οι γονείς που βιώνουν εντάσεις στο γάμο τους αποτελούν λανθασμένα πρότυπα για τα παιδιά τους, κυρίως σε ό,τι αφορά τις σχέσεις τους με τους άλλους. Τα παιδιά που βλέπουν τη μητέρα και τον πατέρα τους να συμπεριφέρονται ο ένας στον άλλο με επιθετικότητα, ερειστικότητα ή περιφρόνηση είναι πιθανό να έχουν δυσκολίες στις σχέσεις τους με τους φίλους τους και αργότερα με τους συντρόφους τους. Επίσης εκδηλώνουν συχνά διαταραχές διαγωγής, αντικοινωνική συμπεριφορά και έχουν χαμηλή σχολική επίδοση. Εξίσου επιβλαβείς επιδράσεις στα παιδιά έχει και η κατάσταση κατά την οποία οι γονείς είναι αδιάφοροι και απαθείς ο ένας προς τον άλλον. Mε άλλα λόγια, δεν είναι το διαζύγιο που πληγώνει τα παιδιά, αλλά η κακή επικοινωνία που μπορεί να υπάρχει μεταξύ των συζύγων και πριν από το διαζύγιο.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι δεν παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς ή ψυχικής υγείας όλα τα παιδιά που βιώνουν διάσπαση της οικογένειας. Προστατευτικό παράγοντα αποτελούν τα χαρακτηριστικά του παιδιών, όπως η ιδιοσυγκρασία, οι γνωστικές δεξιότητες και η εικόνα εαυτού, η ποιότητα της σχέσης ανάμεσα στους γονείς, η παρουσία σημαντικών προσώπων που λειτουργούν υποστηρικτικά (συγγενείς, αδέρφια, συνομήλικοι). Ένας ακόμα προστατευτικός παράγοντας είναι η προσαρμογή των γονέων στο διαζύγιο. Όταν ο γονέας που αναλαμβάνει τη φροντίδα των παιδιών παρέχει κατάλληλη συναισθηματική υποστήριξη, και οι προσδοκίες του είναι ανάλογες με την ηλικία των παιδιών, διευκολύνει την προσαρμογή τους.
Η κατανόηση της διαδικασίας του διαζυγίου, των αλλαγών που συνεπάγεται, καθώς και οι ψυχολογικές αντιδράσεις των παιδιών εξαρτώνται από την ηλικία τους. Παιδιά μέχρι 10-11 ετών έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τους γονείς τους με τους οποίους αισθάνονται ασφάλεια και ευχαρίστηση. Δε μπορούν να δεχτούν το γεγονός ότι οι γονείς τους δεν είναι αγαπημένοι και χωρίζουν. Υπάρχουν πιθανότητες να νομίζουν ότι επειδή ήταν «κακά» παιδιά φταίνε τα ίδια που φεύγει ένας από τους δύο γονείς. Είναι συνηθισμένο το γεγονός σε περιπτώσεις διαζυγίου να λένε τα παιδιά στους γονείς ότι δεν θα ξανακάνουν αταξίες και θα κάθονται φρόνιμα. Ειδικότερα τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας μπορεί να εμφανίσουν διαταραχές στον ύπνο, στο φαγητό, επιθετικότητα, παλινδρόμηση σε προηγούμενες συμπεριφορές και αυξημένη προσκόλληση στον ένα γονέα. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας παρουσιάζουν θλίψη και έντονο θυμό, καθώς και αδυναμία συγκέντρωσης και παραμέληση των μαθημάτων τους. Οι έφηβοι είναι απορροφημένοι από τις δικές τους ανάγκες. Προφανώς είχαν αντιληφθεί ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με τους γονείς τους και καθώς είναι κατά του συμβιβασμού μπορεί να μη θεωρούν παράλογο το διαζύγιο. Σταδιακά δίνουν την εντύπωση ότι απομακρύνονται από την οικογενειακή ζωή και καταφεύγουν σε φίλους.
Ποιά πρέπει να είναι η στάση μας στα παιδιά και τί πρέπει να τους πούμε;
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται πώς θα μιλήσουν στα παιδιά τους για το διαζύγιο και ανησυχούν μήπως τα στενοχωρήσουν. Συχνά η στιγμή της ανακοίνωσης αναβάλλεται έως ότου οι γονείς φτάσουν στο σημείο να μην μπορούν να κρύψουν τον χωρισμό. Τα παιδιά όμως αντιλαμβάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά, παρευρίσκονται σε τσακωμούς, ακούν ή κρυφακούν σχόλια των γονιών τους και βλέπουν την αλλαγή στη διάθεση και στη συμπεριφορά των γονιών.
Όταν πλέον οι γονείς έχουν αποφασίσει ότι θα χωρίσουν και είναι σίγουρο ότι αυτό επιθυμούν, είναι πολύ σημαντικό μέσα σε πνεύμα συνεργασίας να έχουν κοινή στάση ως προς τα παιδιά τους και:
- να εξηγήσουν από κοινού με ήπιο τρόπο τι συμβαίνει: ότι δηλαδή οι δύο τους δεν μπορούν να συνεχίσουν να είναι μαζί, και ότι υπάρχουν λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό, οι οποίοι θα γίνουν κατανοητοί με τον καιρό
- να τα διαβεβαιώσουν ότι εξακολουθούν να είναι γονείς τους όπως και πριν, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δε θα είναι πλέον σύζυγοι, και ότι τα αγαπούν και θα είναι δίπλα τους σε κάθε χαρά ή λύπη
- να τους πουν ότι δεν είναι τα ίδια υπεύθυνα για τον χωρισμό, γιατί πολλά παιδιά νιώθουν ενοχές και συνδέουν το χωρισμό των γονιών τους με κάτι που τα ίδια έκαναν (μια αταξία κ.λ.π)
- να τα ενθαρρύνουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, και να διατυπώνουν ερωτήσεις στις οποίες να λαμβάνουν όσο το δυνατόν ξεκάθαρες απαντήσεις
- να συζητήσουν για τις αλλαγές που θα συμβούν στην ζωή τους, αφού προηγουμένως έχουν διευθετήσει πρακτικά ζητήματα: πού θα μένουν, με ποιον, πώς θα επικοινωνούν και πότε με τον γονέα που δεν μένει μαζί τους
- να ενημερώσουν σημαντικά άλλα άτομα (δασκάλους, συγγενείς, φίλους γιατρούς κ.α) για το διαζύγιο
Προϋπόθεση για να μπορούν να γίνουν τα παραπάνω ωστόσο, αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς θα χειριστούν μεταξύ τους το θέμα του διαζυγίου σχετικά με τη στάση τους απέναντι στα παιδιά. Συνήθως τα συναισθήματα των συζύγων που μπαίνουν στη διαδικασία του διαζυγίου είναι έντονα. Θυμός, ενοχές, ανασφάλεια, πίκρα, απογοήτευση είναι μερικά από τα συναισθήματα που τους κατακλύζουν. Πολλές φορές οι γονείς κατηγορούν ο ένας τον άλλο στα παιδιά, τα οποία χρησιμοποιούνται ως «ενδιάμεσοι» ή «σύμμαχοι» του ενός από τους δύο γονείς με αποτέλεσμα να εισπράττουν την εχθρότητα μεταξύ των γονέων. Αυτή η ατμόσφαιρα επιβαρύνει τη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών, και δυσκολεύει τους γονείς να διευθετήσουν τα προαναφερόμενα ζητήματα με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος εντάσεων, αναστάτωσης και δυσκολίας ως προς τα θέματα χειρισμού των αντιδράσεων των παιδιών.
Όταν οι γονείς δυσκολεύονται να χειριστούν την καινούρια κατάσταση του διαζυγίου, είναι σημαντικό να αναζητούν τη βοήθεια ειδικών συμβούλων, όπου θα μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και θα διευκολυνθούν να αναλάβουν την ευθύνη του χωρισμού τους.
Βιβλιογραφία
Ντολτό, Φ. (1997). Όταν οι γονείς χωρίζουν. Β’ Έκδοση. Βιβλιοπωλείο της Εστίας
Παπαγεωργίου Β.Α.(2005), Οι επιπτώσεις του διαζυγίου στα παιδιά, Μέρος ΙV: Ειδικά θέματα ψυχιατρικής παιδιών και εφήβων, Ψυχιατρική παιδιών και εφήβων, Εκδόσεις University Studio Press, σελ. 357-359
http://www.specialeducation.gr
Εργαλεία 
